نقش کنستانتره در جیره گاوهای شیری
کنستانتره شرکتی بهتر است یا کنستانتره ای که خود دامداران میسازند ؟
به قلم : امید قربانی
واقعیت ملموس و محسوس صنعت دامپروری ایران اینه که اغلب دامداران کشور تمایلی برای استفاده از خوراک دام و طیور شرکتی و کارخونه ای ندارن . و تقریبا اگه دلایل محدود کننده مثل اجبار وزارت جهاد کشاورزی به مصرف خوراک دام کارخانه ای یا محدودیت های خود دامداران نباشه ، هیچ دامداری به استفاده از این نوع خوراک دام راضی نیست !
از مجموع جیره ی روزانه گاوهای شیری ، کنستانتره ، نقش و سهم و اهمیت بسیار زیادی در بهره وری و راندمان گله ها داره .
و این اهمیت تا اندازه ای بالاست که اندکی انحراف در برنامه های غذایی گاوها یا بالانس نبودن جیره ، به راحتی میتونه شاخص عملکردی و راندمان دامداری ها رو منفی و گله ها رو دچار افزایش هزینه و کاهش درآمد کنه .
نقش و سهم کنستانتره در جیره غذایی گاوهای شیری بلامنازع میباشد
برای همینه که کارشناسان جیره نویسی و حتی خود فعالان واحد های پرورش گاوهای شیری تمام دنیا روی استفاده از کنستانتره های مرغوب و مطلوب حساسیت بالایی دارن .
کنستانتره علاوه بر ریز مغذی های متنوع و ضروری باید انرژی ، پروتیین و فیبر مناسب تمام گروه های یک گله رو تامین کنه در عین حال اقتصادی و مقرون به صرفه هم باشه . همچنین نه تنها تولید و رشد گله رو منفی نکنه بلکه باید راندمان گله رو به سوی سودآوری بیشتر هدایت کنه .
در حال حاضر بهترین راه اطلاع از کیفیت و مرغوبیت یک کنستانتره ، آنالیز آزمایشگاهی کنستانتره ها و ارزیابی اون با شاخص های غذایی پانزده گانه ست . به عبارتی ساده تر : کنستانتره چیزی نیست که بشه به این راحتی با چشم و دیدن ارزیابی کرد و درباره ش قضاوت کرد .
اما خب به هر حال متاسفانه تعداد آزمایشگاه های مجهز و استاندارد کل کشور برای ارزیابی انواع کنستانتره ها ، اساسا با حد نصاب مطلوب و نیاز واقعی صنعت دامپروری کشور فاصله ی زیادی داره . یعنی تعداد این گونه از آزمایشگاه ها کفاف تعداد واحد های پرورش دام و طیور کشور رو نمیده . علاوه بر این ، هزینه های مربوط به آنالیز اقلام غذایی هم گران درمیاد!
سوالی که پیش میاد اینه که : حالا که از نظر تعداد آزمایشگاه های مخصوص ارزیابی خوراک دام و طیور اینقدر محدودیت داریم ، پس چه کار باید بکنیم ؟ آیا باید هر کنستانتره ای که به دستمون رسید رو بذاریم جلوی گاوهای شیری تا بخورن ؟ و هیچ گونه ارزیابی از کیفیت کنستانتره نداشته باشیم ؟ در این صورت چطور میتونیم بفهمیم پولی که بابت خرید خوراک دام آماده میدیم واقعا ارزشش رو داره ؟ یا چگونه میتونیم بفهمیم که کاهش راندمان گله ، دلیلش کنستانتره هست یا نیست؟
در صورتی که آزمایشگاه های معتبر و استاندارد برای ارزیابی کیفیت کنستانتره های آماد در دسترس ما نباشه و نتونیم به صورت دوره ای خوراک دام آماده رو آنالیز کنیم ، خودِ گله با عملکردش ( کاهش کلی راندمان مانند کاهش تولید شیر ، کاهش نرخ باروری و… ) تبدیل میشه به یک آزمایشگاه و آزمونگر و آنالایزر .
طبیعتا لازم به گفتن نیست که هیچ دامداری خوشش نمیاد که با هر بار ضرر دادن و افزایش ریسک پذیری گله و کلی ضرر و خسارت ، بخواد نتیجه ی کیفیت کنستانتره رو ارزیابی کنه !
طبیعتاً این مطلب رو هم تمام دامداران و کارشناسان مدیریت گله میدونن که در یک فارم گروه های مختلفی از گاو های شیری وجود دارن و هر گروه هم نیازهای غذایی مخصوص به خودش رو داره که تامین کردن این جیره های غذایی گروهبندی شده از بیرون دامداری چندان منطقی ، راحت و ارزان نیست .
این یک موضوع کاملاً اثبات شده ست که : هرگونه افزایش یا کاهش مواد کنستانتره ، بدون اطلاع دامدار یا کارشناس جیره نویس فارم ، جیره گاوهای شیری رو از حالت بالانس خارج و تولید گله رو متاثر میکنه !
وقتی شما دامداران از یک کارخونه خوراک سازی ، کنستانتره میخرین و وارد دامداری میکنین ، این کنستانتره یک مدت ماندگاری محدود و مشخصی داره .
ماندگاری کنستانتره های آماده و کارخونه ای ، ۴۵ روز هست که با توجه به درصد رطوبت و میزان چربی خوراک و دمای محیط ، نحوه ی انبار کردن و … ممکنه اندکی کمتر یا بیشتر بشه.
از طرفی دیگه ما توی دامپروری یه موضوع مهم دیگه ای داریم به نام آداپتاسیون . آداپتاسیون یعنی اینکه اگه میخواین خوراک دام رو تغییر بدین ، این کار نباید به یکباره و ناگهانی صورت بگیره بلکه باید طی چند روز و آرام آرام انجام بشه .
تغییر ناگهانی کنستانتره موجب تخریب فلور شکمبه گاو های شیری و در نهایت کاهش تولید و افزایش هزینه و انواع بیماری های متابولیکی میشه . آداپتاسیون تغییر جیره غذایی گاوهای شیری ، بین سه روز تا یک هفته زمان لازم داره .
حالا در کنار مطالب فوق ، این نکته رو هم در نظر داشته باشید که : تقلب در حجم و ترکیب خوراک دام شرکتی و کنستانتره های آماده به دفعات زیاد گزارش شده . همچنین بارها و بارها شاهد استفاده از ضایعات غیر خوراکی ، ضایعات غیر ارزشمند ، کود اوره به عنوان پروتئین ساز و …. در کنستانتره های شرکتی بودیم .
وقتی همه ی موضوعات فوق رو کنار هم بذاریم و بخوایم یک ارزیابی منصفانه داشته باشیم و نسبت به خوراک آماده شرکتی قضاوت کنیم ، میبینم که عدم اعتماد و عدم تمایل دامداران به کنستانتره های آماده ی شرکتی غالبا توجیه منطقی و عقلی داره . یعنی دامداران حق دارن که از این نوع خوراک های آماده شرکتی استفاده نکنن .
عقل سلیم اینطور حکم میکنه که : تا جایی که امکان داره ، کنستانتره های مورد نیاز گله رو خودتون توی دامداری تهیه کنید . با یک ست دستگاه آسیاب و میکسر و علوفه خرد کن میتونین این کار رو بکنین . یعنی تا جایی که امکان داره ، به کنستانتره های شرکتی تن ندین . مخصوصا اون کنستانتره هایی که قراره موادش رو وزارت جهاد کشاورزی تامین کنه !
نویسنده : مهندس امید قربانی
کارشناس دامپروری و تحلیلگر اقتصاد کشاورزی / مدیر عامل گروه مهندسی توسعه دامپروری اندیشه مهر / مدیر گروه تخصصی صنعت دام ایران در تلگرام
گروه مهندسی تیدام ، تولید و تامین کننده دستگاه ها و ماشین آلات صنعت دامپروری ایران: افزایش راندمان گله ( افزایش تولید شیر ، افزایش نرخ تولید مثلی ، افزایش درآمد و … ) مستلزم انواع آزمون های کیفی خوراک دام و تغییر در حجم و ترکیب کنستانتره ست که ممکنه در چند مرحله صورت بگیره !
مقالات و مطالب آموزشی بیشتری در اینجا بخوانید:
