تاریخ شفاهی روستاها

تاریخ شفاهی روستاها

 خفته در خروارها خاک سرد گورستان

به قلم: امید قربانی 

بدون تعارف باید عرض کنم که : هم نظام آموزشی پهلوی و هم سیستم آموزشی جمهوری اسلامی به ما مردم نسل های گذشته ( دهه های ۴۰ ، ۵۰ ، ۶۰ و ۷۰ ) بدهکار هستن. و البته این بدهی اونقدر بزرگ هست که باعث تاثر و تاسف بشه!

هیچکدوم از این دو تا سیستم آموزشی برنامه مدون و مشخصی برای کشف و پرورش خلاقیت نویسندگی و خاطره نگاری نداشتن و در منابع درسی هرگز اهمیت پیاده سازی خاطراتِ ریز و درشت محلی رو به ما یاد ندادن. چون براشون مهم نبود و ما هم شوربختانه هیچوقت متوجه اهمیت ثبت و ضبط و پاسداشت تاریخ شفاهی روستاهای خودمون نشدیم ، لذا هرگز به فکر حفاظت و تهیه یک نسخه از خاطرات بزرگان و ریش سفیدان محله هامون نبودیم. 

و اگر هم کسی از روی علاقه شخصی یا تعلقات قلبی تصمیم میگرفت چنین کاری انجام بده نه تنها فرایند و اصول این کار رو نمیدونست بلکه حتی زمینه ها و ابزارها هم براش فراهم نبود. به همین دلیل فرایند ثبت و ضبط تاریخ شفاهی محلی در ایران متاسفانه نمره ی صفر میگیره !

قبرستان روستاها ظاهرا محل دفن اموات هستن اما در واقع باید این قبرستان ها رو گورستانِ انبوهی از خاطرات و داستان های کوچک و بزرگ و تلخ و شیرین از آدما بدونیم. مدفن هزاران خاطره و تجربه که لزوما و ضرورتا میبایست به نسل های آینده منتقل میشد اما نشد که نشد که نشد!

گورستان ها، قرارگاهِ صد ها سینه ی سرشار از حرف و خاطره هستن که به همین راحتی در دلِ خاکِ قبرستان فروخُفتند و همه ی اون داستان ها و ناگفته ها سهمِ گور و مور و مار شدن بدون اینکه هیچ نسخه ای از اونا به دست آیندگان برسه!

به همین دلیله که میگم سیستم های آموزشی قبلی و فعلی به نسلِ ما و آینده بدهی بزرگی دارن چراکه در این رابطه کوتاهی کردن و هیچ برنامه منسجم انگیزشی و آموزشی نداشتن و ما از این حیث فقیر بار اومدیم!

اما با همه این تفاصیل یادمون نره که: هنوز هم زنان و مردانِ سالخورده و سپید مویِ زیادی بین ما توی همین روستاها هستن که توی سینه هاشون هزاران خاطره و داستان دارن. پدربزرگ ها و مادربزرگ هایی که میشه گوشی رو بگیریم جلوشون و ازشون بخوایم که خاطره هاشون رو تعریف کنن!

هنوز هم پیر مردا و پیرزن های زیادی بین ما هستن که باید آستین بالا بزنیم و حرفاشون رو با قلم و کاغذ و دوربین ، ثبت و ضبط کنیم. صد البته اصلا کارِ سخت و پیچیده ای نیست بلکه خیلی هم راحته اما عزم و جزمی راسخ میخواد!

تجارب، سوابق و خاطرات ریز و درشت مردم روستایی مجموعا فرهنگ عمومی روستا رو شکل میده و بدون اینا روستا ها بخش بزرگی از ماهیت خودشون رو از دست میدن. و این وظیفه تک تک ماهاست که تاریخِ شفاهی روستاهامون رو به هر طریق ممکن ثبت کنیم و برای آیندگان به یادگار بذاریم. 

نویسنده: امید قربانی

ارشد جامعه شناسی سیاسی/ مدیر پایگاه اطلاع رسانی توسعه روستایی ایران/ مدیر عامل گروه صنعتی تیدام

پایگاه اطلاع رسانی توسعه روستایی ایران

لینک گروه تلگرامی روستای دهنه سر سفیدرود 

شرکت تعاونی روستای دهنه سر سفیدرود