مدیریت دامپروری در دوره خشکسالی
اصلاح نژاد با گزینش شاخص مقاومت غذایی دام ها
به قلم : مهندس امید قـربانی
خشکسالی ، تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین که طی دو سه سال گذشته به ویژه در منطقه خاورمیانه و کشور ایران یک رکورد تاریخی را ثبت کرده از جهات گوناگونی روی بخش کشاورزی و تولیدات غذایی ما اثر بسیار منفی گذاشته است .
خشکسالی باعث کاهش بسیار فاحش سطح تولید محصولات استراتژیک کشاورزی شده است . این کاهش تولید علاوه بر گندم و جو و برنج و سایر غلات روی محصولات کشاورزی که مستقیماً با صنعت دامپروری ارتباط دارد نیز اثر گذاشته و سطح تولید آنها را نیز کاهش داده است .
یونجه و ذرت علوفه ای جزو مواد اولیه غذایی بسیار مهم و ارزشمند در تغذیه نشخوار کنندگان به ویژه گاو های شیری است که به دلیل خشکسالی های اخیر سطح تولید آنها نیز به شدت کاهش یافته است.
تقریباً تمام مواد علوفه ای و غیر علوفه ای که در تغذیه نشخوار کنندگان استفاده میشوند و بعضاً بسیار ضروری هستند طی خشکسالی های اخیر دچار کاهش تولید شده اند .
طبیعتاً وقتی این حجم بسیار زیاد از کاهش تولید مواد غذایی شکل میگیرد ، صنعت دامپروری و پرورش حیوانات اهلی در ایران و سایر کشور های منطقه نیز مستقیما تحت تاثیر قرار خواهند گرفت که آمار و ارقام منتشر شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی موید همین نکته است .
مدیریت دامپروری در دوره خشکسالی
حالا که اینگونه است و هیچ چشم انداز روشنی برای بهبود شرایط اقلیمی و وضعیت آب و افزایش تولیدات کشاورزی در پیشبینی ها و تحلیل های کارشناسان امور هواشناسی و جغرافیای اقتصادی و حتی کارشناسان حوزه صنعت دام دیده نمیشود پس چاره ای نداریم جز اینکه یک راهکار دقیق علمی برای گذار از این وضعیت بسازیم یا پیدا کنیم .
مشکلات و چالش هایی مانند خشکسالی و کاهش تولید محصولات کشاورزی به منطقه خاورمیانه و کشور ایران محدود نبوده و پیش از این برخی مناطق در اتحادیه اروپا و حتی قاره آمریکا نیز با آن مواجه بوده اند .
به همین دلیل است که کارشناسان و دانشمندان حوزه علوم دامی آن کشور ها برای مقابله و مواجهه با این معضل دارای تجربه بوده و پیش از این راهکار های مختلفی را ارائه کرده اند .
یکی از این راهکار های قابل توجه و بسیار کارآمد و علمی که تا حدود زیادی هم مفید واقع شده ، استفاده از فرایند اصلاح نژاد دام هاست .
و خب همانطور که میدانیم ، اصلاح نژاد علم و دانشی کاملاً تکنیکال و بنیادین است که طی یکصد و اندی سال گذشته خدمات بسیار شایسته ای را به صنعت دامپروری و پرورش حیوانات اهلی دنیا کرده است .
اینبار دانشمندان و پژوهشگران حوزه علوم دامی و محققان و مهندسین ژنتیک و اصلاح نژاد باتوجه به نیاز های ضروری بوجود آمده در اثر خشکسالی بر آن شدند تا برای این مشکل نیز یک راه حل ژنتیکی پیدا کنند .
یکی از مولفه ها و شاخصه های بسیار مهــمی که در پرورش گاو های شیری اروپا و آمریکا وجود دارد اما متأسفانه از سوی مهندسان و تکنسین های اصلاح نژاد کشور ما مورد غفلت بسیار عجیبی قرار گرفته است شاخصی ست که از آن به نام ( شاخص مقاومت غذایی ) یاد میشود .
حقیقتا جای تعجب دارد که چرا در حوزه اصلاح نژاد و ژنتیک کشور ما با این همه مشکلاتی که از حیث خشکسالی بوجود آمده است ، روی موضوع بسیار مهم و استراتژیک شاخص مقاومت غذایی هیچ فعالیت تحقیقی و کار میدانی صورت نگرفته است !
این مسئله البته برای بنده چندان جای تعجب ندارد چراکه شاخص های دیگری را نیز سراغ دارم که آنها نیز متاسفانه مورد توجه کارشناسان اصلاح نژاد قرار نگرفته است .
شاخص رفتار ( شاخص خلق و خو ) هم یکی از همان موارد بسیار مهم است که سوگمندانه در فرایند های فعلی اصلاح نژاد و مهندسی ژنتیک دامپروری کشور ما بدان توجهی نشده است .
شاخص مقاومت غذایی چیست ؟
شاخص مقاومت غذایی به مـعنای آداپتاسیون بدن دام ها با تنـش های غذا ، خوراک و علوفه میباشد .
بدین معنی که دام هایی که با این فرایند ژنتیکی ، اصلاح نژاد شده اند در مواجهه با هرگونه تنش غذایی ( گرسنگی ، پر خوری و… ) به سرعت آداپته شده و از وقوع مشکلات متابولیکی مربوطه پیشگیری میکند .
شاخص مقاومت غذایی صرفاً مربوط به تنش غذایی ناشی از خشکسالی و کاهش سطح تولید محصولات کشاورزی نیست .
تقریبا اغلب دامداران به دلایـل مختلفی حتی در دوره های وفــور نعمت علوفه ای و فراوانی محصولات کشاورزی با این تنش در گله های خود مواجه هستند .
علاوه بر این موارد حتی زمانی هم که دروازه های واردات غلات و سایر محصولات کشاورزی بر روی تجار و وارد کنندگان کاملاً باز است و منع و محدودیتی برای وارد کردن اقلام غذایی دام ها وجود ندارد باز هم شاهد وقوع تنش غذایی بوده ایم .
اما خب به هر حال الان و در شرایط کنونی خشکسالی که با مشکلات و موانع دیگری همچون ( تحریم ، بی آبی ، جنگ روسیه و اوکراین ، جنگ در منطقه غزه و بسته شدن آبراه های تجاری دریای سرخ و… ) همراه شده ، تقریباً در نقطه اوج تنش غذایی قرار داریم و این موضوع برای تمامی گله های کشور ما تبدیل به یک اپیدمـی شده است .
شاخص مقاومت غذایی فرایندی ست که طی آن دام ها نسبت به کم غذایی و گرسنگی حاد از مقاومت بالاتر و بیشتری برخوردار میگردند و بدون اینکه دچار آسیب های متابولیکی و کاهش تولید شیر شوند از این معضل عبور میکنند .
دامهایی که طی این فرایند و با این متد اصلاح نژاد میشوند علاوه بر ویژگی مقاومت غذایی بالا ، به علت برخی تغییرات فیزیولوژیکی اندامی و تغییر در سیستم عصبی و هورمونی دارای خصوصیات زیر میشوند :
۱: آداپتاسیـون بیشتر نسبت به تنش های محیطی
۲: امکان ماندگاری و تحمل بیشتر در تنش غذایی
۳: افزایش سطح تحمل پذیری و تاب آوری عصبی
این سه پارامتر موجب میشود که درصد تلفات و خساراتدام ها در گله به نحو بسیار چشمگیری کاهش پیدا کند .
این در حالی ست که سایر دام هایی که فرایند اصلاح نژاد از نظر شاخص مقاومت غذایی را طی نکرده اند به راحتی و در کمترین زمان تحت تاثیر تنش غذایی قرار گرفته و به شکل های مختلفی از جمله سقط جنین ، جفت ماندگی ، لنگش ، اسیدوز حاد ، زمینگیری ، کاهش تولید و… ، درگیری با تنش غذایی را نشان میـدهند .
البته ذکر این نکته نیز شاید قابل توجه باشد که استفاده از شاخص مقاومت غذایی در حال حاضر در کشور های توسعه یافته تا حدودی کاهش پیدا کرده است مگر در برخی موارد خاص .
چراکه در کشور های توسعه یافته ای که ثبات اقتصادی و قانونی بیشتری دارند ، تدوین پروتکل ها و برنامه های غذایی برای مهندسین تغذیه و تامین اقلام خوراک برای دامداران مطمئن تر صورت میگیرد .
علاوه بر آن در این کشور ها ، سنجش ریز مغذی های خوراک نیز راحت تر بوده و دسترسی به درمان و دارو نیز بیشتر است . همچنانکه تخطی از قوانیـن نیز در این کشور ها کمتـر است .
اما در کشوری همچون ایران ( که نیازی به بازگویی تراژدی بحران نهاده و علوفه و کنستانتره و نهضت خوراک کامل و احتکار و سبز شدن جو در گمرک ، توزیع نهاده های سرشار از کپک و … ) که تنش غذایی بخش لاینفکی از ژنتیک و اقتصاد دامپروری ماست ، نادیــده گرفتن این شاخص میزان خسارات را به شکل چشمگیری افزایش میدهد .
پژوهش های اینجانب ( امید قربانی ) طی ۱۰ سال گذشته نشان داده است که :
۱: گاو سیمنتال ، مقاومت غذایی بیشتری نسبت به پنج گونه ی دیگر از دام های اصیل و بومی ایرانی دارد .
۲: همچنین گاو نژاد سیستانی از میان شش نــژاد گاو غیر بومی ( وارداتی مانند هلشتاین ، سیمنتال ، جرسی و… ) که در ایران هستند نیز دارای شاخص مقاومت غذایی بیشتری میباشد .
مطالعات مربوط به شاخص مقاومت غذایی در در دام سبک ادامه دارد و هنوز به اتمام نرسیده است .
در پایان این نکته را نیز مورد توجه داشته باشید که فرایند اصلاح نژاد یک پروسه ی دائمی و مستمر در گله هاست . چه برای فارم هایی با سابقه ی چندین ساله و بزرگ و صنعتی و چه برای فارم های جدید التاسیس و کوچک و سنتی .
صنعت دامپروری ایران به دلایل متعددی در کانون تنش غذایی قرار دارد . استفاده از شاخص مقاومت غذایی میتواند تا حدود بسیار زیادی از میزان خسارت و ضرر شما دامداران عزیز در سراسر کشور بکاهد .
مهندس امید قربانی کارشناس و تحلیلگر اقتصاد کشاورزی و دامپروری
نویسنده : مهندس امید قربانی
کارشناس و تحلیلگر اقتصاد دامپروری
مدیر گروه تلگرامی صنعت دام ایران
مدیر عامل شرکت توسعه دامپروری اندیشه مهر
معرفی اجمالی شرکت توسعه دامپروری اندیشه مهر
همکاران ما در پایگاه اطلاع رسانی پاترا
پویش ملی نجات صنعت دامپروری ایران
لینک گروه تخصصی صنعت دام ایران در تلگرام
لینک گروه کشوری گفتمان روستا در ایتا
لینک پایگاه اطلاع رسانی توسعه روستایی ایران
درود مهندس جان
من تا حدود زیادی وضعیت فعلی دامپروری رو پیشبینی میکردم
و البته باز هم تحلیل دارم برای وضعیت آینده .
خشکسالی فقط یکی از معضلاتی هست که گریبان ما دامداران رو گرفته و البته نه که مشکل کوچکی باشه ، خیر اما این معضل در مقابل برخی از معضلات دیگه واقعا هیچ هست
ما درون سیستمی داریم فعالیت دامی میکنیم و پرورش انجام میدیم که پتانسیل بهبود و قدرت تغییر در جهت رونق سایر عوامل منجمله اقتصاد رو نداره . در واقع اصلاً راهی برای بهبود وضعیت وجود نداره .
این معضل به گونه ای هست که حتی دیگه فرمول های قدیمی مانند عرضه و تقاضا هم نمیتونه گره گشای مشکلات باشه چرا که همین سیستم داره با قیمت گذاری دستوری مانع از هرگونه بالانس قیمت در بازار میشه .
همه ما در چند سال پیش خوب دیدیم که به خاطر سو مدیریت در وزارت جهاد کشاورزی عرضه دام در کشتارگاه ها و کشتار دام مولد شدیداً بالا رفته بود .
به همین دلیل انتظار داشتیم که سال گذشته قیمت دام به ارزش واقعی خودش نزدیک بشه منتها همزمان با قیمت های دستوری دولت ، وضعیت علوفه و دانه به دلیل خشکسالی مانع از این افزایش قیمت دام زنده شد .
امسال دیگه عرضه دام کاهش و تقاضا به واسطه افزایش قیمت ( ضعف شعور اقتصادی و برعکس عمل کردن) بالا گرفته و مجدد این موضوع را خواهیم داشت همچنین در سال زراعی پیشرو تولید علوفه بالاتر خواهد بود . امنیت غذایی کشوردر تهدید بوده و خواهد بود.
ورود به صنعت تولید غذایی (البته بدون وابستگی به سبستم فاسد) میتونه سود ده عمل کند. اما ورود به دامپروری همچنان همون ریسک های قبلی را خواهد داشت.
مقاله شما درباره مدیریت دوره خشکسالی دامپروری خیلی خوب و آموزنده بود و ازاین بابت تشکر میکنم از جنابعالی اما چه کنیم که هیچ مدیریتی در سیاستگذاری ها نمیبینیم
بسمه تعالی ، ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران جناب آقای حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید ابراهیم رئیسی ، عرض سلام و خدا قوت خدمت شما. جناب آقای رئیسی صنعت دامپروری ایران در سالهای اخیر یکی بحرانی ترین دوره های تاریخ خود را سپری نموده است و آنچه از حوادث ناخوش و نامطلوب که نباید اتفاق می افتاد به وقوع پیوسته است . نا امیدی و افسوس دامداران بابت نابودی تمام سرمایه و دسترنج سال ها تلاش شبانه روزیشان و نیز کشتار وسیع دام های مولد روستایی و همچنین نابودی معیشت دامداران (باالاخص واحد های پرورش دام کوچک روستایی و دام سبک ) تنها گوشه ای از هنر دست دولتمردان این مرز و بوم است .
توزیع ناعادلانه نهاده های دامی بین دامداران بزرگ و کوچک و عدم بارگزاری نهاده های واحد های کوچک در سامانه بازارگاه و عدم نظارت دولت و ( سازمان تعزیرات حکومتی و ستاد تنظیم بازار و همچنین سازمان حمایت تولید کننده و مصرف کنندگان ) بر نرخ نهاده های بازار آزاد ، هزینه تولید را بسیار بالا برده است و خشکسالی سالیان اخیر باعث افزایش چندین برابری قیمت علوفه دامی شده است . لذا ماه هاست که دامداران به واسطه وعده ها و قول های مسئولین کشور مبنی بر رفع مشکلات صبر نموده اند ، اما اکنون کارد به استخوان رسیده و کاسه صبرشان لبریز گردیده است و به مرحله ورشکستگی رسیده اند و گاها بعلت بدهی به بانک ، متاسفانه اموال آن ها مصادره شده است . مصوبه هایی از قبیل تعیین قیمت دستوری شیر و گوشت و نحوه قیمت گذاری و خرید به اصطلاح حمایتی دام زنده توسط شرکت پشتیبانی امور دام و نیز مصوبه اخیر مربوط به صادرات دام زنده و نیز واردات گوشت به کشور در حالی که کشور با انباشت و مازاد دام مواجه است ، نشان می دهد شناخت مسئولان و دیگر ارکان حاکمیتی نسبت به قیمت تمام شده محصولات دامی با واقعیت فرسنگها فاصله دارد. زیرا قیمت تمام شده واقعی محصولات دامی ، بسیار بالاتر از آن چه که در شورای قیمت گذاری تعیین شده است ، می باشد که نیاز به رسیدگی به قید فوریت از جانب شما را دارد. لذا فعالان صنعت دامپروری بر اساس مفاد صریح قانون اساسی و حقوق شهروندی ، حق خود دانستند که به دلیل عدم وجود اراده جدی دولت ، جهت حل و فصل مشکلات دامداران و در اعتراض به شرایط موجود ، اقدام به برگزاری تجمعات اعتراضی و مسالمت آمیز در سراسر کشور و در چهارچوب قانون ، تا زمان رسیدن به حقوق تضییع شده خود نمایند. بدیهی است عواقب اجتماعی و سیاسی این اعتصاب‌ها و تجمعات متوجه مسئولان بی کفایتی است که زمینه ساز پدیدار شدن این بحران و به خطر افتادن امنیت غذایی کشور گردیده اند. والسلام علی من اتبع المهدی ، از طرف مطالبه گران گروه متحدین صنعت دام ایران
رییس سازمان مدیریت بحران کشور با ادعای اخیر خود باعث تعجب کارشناسان حوزه هوا شناسی شد . رییس سازمان مدیریت بحران ایران اخیراً ادعا کرده است که : دوره خشکسالی در کشور به احتمال بسیار زیاد تا 2 سال آینده تمام میگردد و به پایان می رسد. / به گزارش سرویس داخلی پایگاه خبری تحلیلی خبردام ، رییس سازمان مدیریت بحران کشور در ارتباط با خشکسالی های اخیر ایران اینچنین اظهار داشت : در این دوره از بارش ها و فعالیت سامانه بارشی قدرتمند در کشور و استان خوزستان ، همکاری و همراهی مردم با مسئولان بود ، هر آنچه که از سوی مسئولان و دستگاه های اجرایی ابلاغ میشود ، مردم رعایت می کردند و همین موضوع سبب شده است تا شاهد مدیریت بسیار بهینه در سیلاب های اخیر ایران باشیم . ما اکنون در پنج ساله ی دوم خشکسالی های شدید منطقه هستیم ، پیش بینی ما این است که این وضعیت شدید خشکسالی تا یک یا 2 سال پیش رو به پایان خود برسد و در صورتی که بارندگی های اخیر که رحمت الهی بود ، اتفاق نمی افتاد ، در تابستان امسال برای تأمین آب برخی مناطق دچار مشکل می شدیم. / امیدواریم این ادعا به لطف پروردگار به واقعیت بپیوندد . / Khabardam / خبردام پایگاه اطلاع رسانی و مطالبه گری صنعت دامپروری و کشاورزی ایران