با این شرایط ناپایدار و شکننده ، چرا خودکفایی؟
به قلم : یاسر بهرامی چگنی
آب یکی از مهمترین عوامل از میان عوامل ایجاد سکونت گاه های انسانی و عاملی مهم در تداوم و دوام زندگی آن هاست.
سرزمین ایران سرزمینی کم آب است. لذا آب و نوع تقسیم آن محل نزاع و اختلافات فراوانی بوده است. البته تجربه های بسیار درخشانی چون ساختن قنات نیز در مدیریت منابع آبی ایران داشته ایم.
اما چون میانگین میزان بارش در جهان سه برابر بارش ها در ایران و میانگین تبخیر آب در ایران سه برابر بیشتر از میانگین جهانی است، اهمیت مدیریت منابع آبی در کشور بسیار زیاد است.
بعد از انقلاب و به دلیل سیاست های خودکفایی برای تأمین استقلال در امنیت مواد غذایی کشور به منابع آبی فشار بیش از اندازه ای وارد شده است.
اصرار بیش از اندازه به خودکفایی ، باعث هدر رفت منابع خاک و آب شده است . همچنین حوزه تمدنی فلات ایران خطر از دست دادن آب های زیرزمینی را دارد.
آب های زیرزمینی تجدید ناپذیر بوده و در طول هزاران سال پدید آمده اند . استفاده بجا و عقلانی از این آب ها میتوانست امنیت آب را در کشور کم آب ایران فراهم کند .
در کشور ایران سهم مصرف آب بخش کشاورزی در حدود ۹۰ درصد ، شرب ۸ درصد و صنعت و معدن ۲ درصد است . این در حالی ست که در کشور های پیشرفته سهم مصرف آب در بخش کشاورزی ۳۰ درصد است . شرب و بهداشت ۱۱ درصد مصرف آب را دارد و سهم بخش صنعت و معدن ۵۹ درصد می باشد .
طبق این آمار ، مصرف آب در بخش کشاورزی ، بیشترین میزان مصرف را در بخش آب دارد .
میزان تولیدات کشاورزی از تولید ناخالص داخلی ۹ درصد است . سهم پایین بخش کشاورزی از تولید ناخالص داخلی و سهم ۹۰ درصدی آن در مصرف آب های کشور ، نشان دهنده ناکارآمدی و آب بری بیش از اندازه این بخش برای توسعه کشور است .
از طرفی برای تولید هر تن مواد غذایی هزینه ای که در ایران مصرف می شود بسیار بیشتر از قیمت میانگین جهانی آن است.
میزان آب های روان در ایران حدود ۹۰ میلیارد مکعب است که همه این آب مصرف میشود. مقداری که باید مصرف شود حدود ۴۰میلیار متر مکعب است چون اکوسیستم کشور را از بین خواهد برد.
از میان کشور های جهان از لحاظ میزان استفاده از منابع آبی سطحی تنها مصر ۶۰ درصد است که آن هم به دلیل وجود تنها منبع آبی این کشور یعنی نیل است. استفاده مصر به دلیل بیابانی بودن کشور مصر است. بعد از مصر نیل به دریا می ریزد و اساسا بلا استفاده است. کشاورزی مصر به آب و هوای مصر هم کمک می کند . بعد از مصر سودان است با سهم حدود ۴۰ درصد .
از آب های زیر زمینی حدود ۴۷ میلیار متر مکعب آب برداشت می شود. این مقدار از مجموع چاه های مجاز و غیر مجاز است. بیشتر این مقدار آب از استان های کویری چون یزد ، اصفهان و خراسان جنوبی ، کرمان ، فارس ، … برداشت می شود.
به عنوان مثال خراسان جنوبی و کرمان اصلا آب سطحی ندارند و تماما آب مورد نیاز از آب های زیر زمینی استخراج میشود . استان فارس فقط ۱۵ تا ۲۰ درصد آب مورد نیازش را از آب های سطحی تامین می‌کند.
طبق داده ها ، نشست سالانه زمین در نیومکزیکو به مقدار 34 سانتی متر در سال بیشترین رقم ثبت شده در کره زمین را به عنوان فرونشست زمین به خود اختصاص داده بود .
ولی اکنون طبق جدیدترین بررسی ها ، استان فارس با نشستی سالانه به میزان 56 سانتی متر، نیومکزیکو را از صدر بیشترین فرونشست ها برداشته و نام خود را به جای آن به ثبت رسانده است.
این برداشت آب بدون پشتوانه صورت می گیرد . ۸۰ درصد کشاورزی دنیا از راه دیم است ، آنها آبیاری نمی کنند . مثلاً جنوب اروپا یا منطقه راکی آمریکا تنها نقاطی هستند که به طور عمده کشاورزی با آب چاه انجام میدهند .
اما کشاورزی کشور هایی مثل هند ، ترکیه و شرق آسیا که میزان تولیدات کشاورزی آنها بسیار زیاد هم است دیم است .
پس نیاز غذایی بخش کشاورزی در دنیا از طریق دیم برآورده میشود و بنابراین کم هزینه و با آب رایگان است.
با توجه به منابع آبی کشور باید کشاورزی متناسب صورت گیرد. کشور ۹۰ میلیارد مکعب آب تجدید پذیر دارد. باید در حد معقول از این آب استفاده شود مثلاً چیزی حدود ۵۵ درصد و نه ۱۰۰ درصد !
چون هم اکنون با وجود ۸۰ میلیارد مکعب آبی که استفاده میشود محیط زیست ما با تهدید جدی مواجه خواهد بود.
اگر از میزان ۵۰ میلیارد متر مکعب آب به درستی استفاده شود میتوان به همان اندازه ۸۰ میلیارد متر مکعب محصول تولید کرد ، لذا باید روش ها و شیوه های کشاورزی اصلاح شود . یعنی کشاورزی علمی و با استفاده از مکانیزاسیون با بهره وری بالا در دستور کار قرار گیرد .
توسعه کشاورزی با خودکفایی و استفاده بیش از حد از منابع آبی محقق نمیشود. این استفاده علمی و عقلانی از منابع است که می تواند با حفظ اکوسیستم و توسعه کشاورزی کمک کند .
نویسنده: یاسر بهرامی چگنی
گندم های خونین ، این تهدید بوی توطئه انگلیسی میدهد
دولت به داد کشاورزان استان اصفهان برسد . مدتها ست که کشاورزان اصفهانی بخصوص در شرق استان اصفهان با بحران شدید کمبود آب و بی آبی به دلیل خشکی زاینده رود رو برو هستند . بر اساس قوانین فعلی تنها در صورتی میتوان برداشت جدیدی از حوضه های آبی تعریف کرد که ورودی و منبع جدیدی به این حوضه صورت گرفته باشد . اما سالیان سال است که بخاطر بی اطلاعی ، کم دانشی و بی کفایتی مسئولان ، برداشت ها و انتقال های جدیدی برای زاینده رود بی جان تعریف می شود بدون اینکه تلاشی برای به ثمر رساندن پروژه های انتقال آب به این رودخانه انجام گرفته باشد .
در سال های گذشته بدلیل خشکسالی های متوالی و برداشت های بی رویه ، جدید و مداوم دست کشاورزان اصفهانی از آب زاینده رود و حق آبه مشروع خود کوتاه شد و هیچ کدام از کشاورزان نتوانستند کشت و کاری داشته باشند .
سال گذشته دولت برای تولید گندم در نوبت های بسیار کم و محدود در بازه های ده روزه آب را برای کشاورزان باز کرد تا بعد از مدت ها زارعین اصفهان ی بتوانند گندم تولید کنند و به خود کفایی تولید گندم در کشور کمک کنند.
امسال نیز کشاورزان اصفهانی کشت خود را با ترس و بیم از بی آبی شروع کردند. چرا که اخیرا دولت تصمیم گرفته است باز هم به حق آبه ناچیز کشاورزان این استان چنگ زده و خط انتقال جدیدی را راه اندازی کنند ( پروژه بن بروجن ) که دیروز این پروژه توسط ریس جمهور افتتاح شد.