پساب سیلوی ذرت را مدیریت کنید
خطر ، خسارت و آلودگی زیست محیطی آن زیاد است
به قلم : امید قربانی
سیلوی ذرت به عنوان بخشی از علوفه و به دلیل دارا بودن پارامتر های تغذیه ای و خوش خوراک بودن ، یکی از اقلام اساسی در جیره غذایی گاوهای شیری و تقریبا پر مصرف ترین علوفه ی دامی ست .
در بخش مدیریت تغذیه دام و جیره نویسی ، نکات بسیار زیادی درباره چگونگی و چرایی مصرف علوفه ذرت گفته شده است اما آن چیزی که به ندرت درباره آن نوشته شده و مورد آموزش درست قرار نگرفته است ، موضوع شیرابه های ناشی از سیلوی ذرت میباشد .
هنگامی که ذرت علوفه ای بعد از برداشت در مزرعه وارد محیط دامداری میشود تا فرایند سیلاژ روی آن صورت بگیرد ، دارای مقادیر قابل توجهی رطوبت و آب است . البته درصد این رطوبت در علوفه ها متغیر است که دلایل مخصوص به خودش را دارد و در مقالات دیگری بدان میپردازیم .
این رطوبت و آبی که در علوفه ذرت وجود دارد و همزمان با دپو کردن هزاران تن علوفه در دامداری از آن خارج میشود ، همان پساب یا روان آب هایی ست که کمتر مورد توجه قرار گرفته و ضرورت دارد تا همه ی دامداران برای مدیریت آن راهکار داشته باشند .
خب همچنانکه میدانید در جیره نویسی وقتی می‌خواهیم برنامه غذایی گله را تنظیم و تدوین کنیم یکی از مولفه هایی که برای کارشناسان تغذیه مهم است ، وجود و درصد رطوبت در اقلام غذایی ست . به عبارتی ساده تر : اطلاع از درصد ماده خشک اقلام یکی از مهمترین پارامترها در نوشتن برنامه های غذایی ست
علوفه ذرت تازه وقتی وارد دامداری میشود چنانچه دارای ۳۰ درصد رطوبت باشد ، میتواند به ازای هر یک تن علوفه ، پنج گالن پساب تولید کند . که تقریباً ۱۰۰ لیتر میشود .
و چنانچه ماده خشک علوفه ذرت تازه ۲۰ درصد باشد ، این علوفه قادر است تا پنجاه گالن پساب و روان آب تولید کرده و سیلابی از شیرابه در دامداری راه بیندازد .
روان آب ( پساب ) حاصل از سیلوی ذرت ، دارای ریز مغذی ها و املاح غذایی ارزشمندی ست اما با اینحال یک محصول زائد و مضر محسوب میشود و آلودگی زیست محیطی بسیار بالایی دارد.
به این نکته بسیار مهم توجه داشته باشید که: هر یک لیتر پساب علوفه ذرت قادر است هزار لیتر از آب های زیر سطحی ما را آلوده و خراب کند . پساب سیلو همچنین صد برابر بیشتر از فاضلاب خام ، زیان آور تر بوده و منابع آب و خاکی را از بین میبرد .
پساب سیلو اگرچه به دلیل دارا بودن نیتروژن ، فسفر و پتاسیم یک کود کشاورزی خوب و ایده آل به نظر میرسد اما اسیدیته ی بسیار بالا و وجود مقادر متنابهی از سیانید هیدروژن ، همین ماده را به یک رواناب خطرناک تبدیل کرده است !
قبلاً در مقالات آموزشی مربوط به جیره نویسی و مدیریت شیوه های تغذیه گاو های شیری درباره مصرف نکردن علوفه ذرت تازه و سیلو های تخمیر نشده ، مطالب متعدد و متنوعی را نوشته ایم .
اکنون به آن مطالب و دلایلی که برای عدم مصرف سیلوی تخمیر نشده گفته بودیم ، همین ویژگی مخرب و زیان آور سیانیدی بودن علوفه ذرت تازه را نیز اضافه کنید . سیانید هیدروژن که اصطلاح عمومی آن سیانور میباشد ، ویژگی مسمومیت و مرگ آفرینی بسیار بالایی دارد و اکیدا باید مراقب باشیم تا تحت هیچ شرایطی وارد اقلام غذایی دام ها نشود .
از دیگر خطر های بالقوه و جدی استفاده از علوفه ذرت تازه و سیلوی تخمیر نشده ، خطر وقوع مسمومیت نیتراتیک در گله هاست . نیترات و نیتریت نیز جزو موادی هستند که خطر ایجاد مسمومیت و مرگ آفرینی بالایی دارند . و چون علوفه ذرت تازه و سیلوی تخمیر نشده به دلایل مختلف ، مستعد دارا بودن نیترات میباشد ، توصیه ی همیشگی و اکید داریم به اینکه از مصرف علوفه ذرت تخمیر نشده پرهیز نمایید .
علوفه ذرت تازه و سیلوی ذرت تخمیر نشده در واقع همان سیلویی ست که مقدار قابل توجهی پساب و روان آب دارد و موضوع اصلی همین مقاله میباشد .
از آنجایی که تعداد زیادی از دامداری ها دارای مزارع کشاورزی و زراعت نیز هستند و در مجاورت زمین های زراعی احداث شده اند ، مدیریت و کنترل پساپ علوفه ذرت تازه برای این دسته از دامداری ها ضروری تر و واجب تر است .
چراکه این پساب ها و روان آب های حاصل از سیلو چنانچه به صورت مدیریت نشده وارد زمین های زراعی شود ، به شدت بر حاصلخیزی و بارور بودن خاک اثر منفی گذاشته و آن را از بین میبرد . پساب سیلو به همان دلایلی که در پاراگراف های بالا نوشتیم ،خاصیت اسیدی بالایی دارد و علاوه بر این ویژگی منفی دیگری نیز دارد که بسیار مهم است . پساب علوفه ذرت تازه ، اکسیژن خوری بالایی دارد .
یکی از راه های مدیریت بر پساب سیلو برای چنین مواقعی و جلوگیری از خسارت به زمین های زراعی این است که هنگام رهاسازی این پساب ها در مزارع از غلظت آن کم کنیم .
یکی دیگر از ویژگی های سیلوی ذرت علوفه ای تازه که قابل توجه نیز میباشد ، این است که استعداد بسیار بالایی در تولید گاز های مخرب دارد . وجود گاز های مخرب همراه باسیانید هیدروژن ، خطرناک ترین شکل این ماده غذایی برای مرگ آفرینی دامی و انسانی در فارم های پرورش گاو های شیری ست .
نویسنده : مهندس امید قربانی
کارشناس دامپروری و تحلیلگر اقتصاد کشاورزی / مدیر گروه مهندسی توسعه دامپروری اندیشه مهر / مدیر گروه تخصصی صنعت دام ایران در تلگرام
خبردام در اینستاگرام گروه تخصصی صنعت دام در تلگرام
چشم گاو یکی از موارد کلیدی برای تعیین اسکور درد است. در این تصویر چهار گاو میبینید با وضعیت های مختلف سفیدی چشم ، عضلات پلک و نیز حالت گوش که بیانگر سطوح مختلف درد و بیماری در آنهاست
مقالات و مطالب آموزشی بیشتری در اینجا بخوانید :
افزایش سودآوری دامداری با تکنیک اسکور درد
افزایش راندمان گله های شیری با تکنیک تنظیم اشتها
درآمد شما و تولید شیر با دفعات شیردوشی ارتباط دارد
با سلام خدمت شما مهندس قربانی عزیز. پساب سیلوی ذرت وابستگی زیادی به مقدار و درصد رطوبت سیلویی داره که میخریم ولی به هر حال چون مقدار زیادی از مواد غذایی سیلاژ به صورت رطوبت خارج میشه میتونیم این پساب رو با استفاده از تفاله پرک کنترل کنیم . تفاله ها این مواد رو جذب میکنن . کل فرمول خاصی هم نداره و شیوه متداولی هم نیست ولی قابل اجرا هست. فقط نکته حائز اهمیت اینه که برای استحصال قند از آهک که اگه اضافه این ماده در تفاله هم باشه که ظاهراً هم هست باعث کاهش عمل تخمیر و اسیدی شدن سیلو میشه
البته این نکته دومی تا چه حد صحیح هست من اصلاع کافی ندارم
البته این نکته رو هم خدمتتون عرض کنم که میزان زیادی نداره و در کل توصیه نمیشه که مقدار زیادی از تفاله با سیلوی ذرت مخلوط بشه چون تفاله از اون اقلامی هست که پتاسیم بالایی داره و زیاد بودن پتاسیم در جیره غذایی به ضرر گاوهای شیری هست. و نکته بعدی هم در مورد تخمیر اینا هست که به دلیل اینکه تفاله به دلیل دارا بودن ساکارز کمک میکنه به فرایند تخمیر . همچنین علاوه بر اینکه از خروج قند و نشاسته محلول جلوگیری میکنه باعث میشه تافرایند تخمیر راحت تر و زودتر انجام بشه .