سورتینگ معضلی جدی در گله های شیری ست

سورتینگ معضلی جدی در گاوهای شیری

مدیریت تغذیه گاوهای شیری با ارزیابی درصد رطوبت جیره جهت پیشگیری از مشکل سورتینگ و کاهش راندمان گله

به قلم : امید قربانی

توضیح بسیار ساده سورتینگ :

قبل از اینکه به موضوع اصلی بپردازم ، لازم هست که یک نکته ی مهم رو خدمتتون توضیح بدم . تقریباً تمام پستانداران ( از انسان گرفته تا گاو سانان و گربه سانان و… ) موقع غذا خوردن ، انتخابی و گزینشی عمل میکنن!

یعنی چی ؟ یعنی موقع غذا خوردن ، اول اون قسمت یا اون چیزی رو که بیشتر از بقیه دوست دارن ، برای خوردن انتخاب میکنن . این یک مکانیسم غریزی و طبیعی در تمام پستانداران هست . 

طبیعتاً باتوجه به نکته بنیادین بالا ، به این نتیجه میرسیم که: گاو های شیری هم موقعی که میان پای آخور برای غذا خوردن ، سعی میکنن که اول اون مواد و اقلامی رو که بیشتر از بقیه دوست دارن ، برای غذا خوردن انتخاب کنن .

نکته ی بسیار مهم بعدی اینه که : گاوهای شیری برای انتخاب کردن اون بخش از جیره که خیلی دوست دارن ، اصلأ به ریز مغذی ها و نیاز های ضروری املاح و ویتامین ها توجه نمیکنن بلکه فقط و فقط خوشخوراک بودن اقلام براشون مهمه !

لذا ممکنه اقلام و بخش هایی از جیره رو برای خوردن انتخاب کنن که نه تنها نیاز های ضروری تغذیه ای بدنشون رو تامین نمیکنه بلکه حتی ممکنه این انتخاب کردن ، به ضررشون هم باشه!

اما خوب ، ما میدونیم که گاوهای شیری برای اینکه بتونن تولید شیر مناسبی داشته باشن و یا داشتن اسکور بدنی مطلوب یا حتی داشتن یک دوره زایمانی خوب ، نیاز به تنوع بالایی از ریز مغذی های ضروری دارن . و اگه به هر دلیلی نتونیم این ریز مغذی ها رو به مصرف گاو برسونیم ، حیوان عملاً دچار انواع مشکلات متابولیکی میشه !

همه ی این مطالبی که تا اینجا گفتیم ، توضیح و تعریف بسیار ساده و قابل لمس درباره سورتینگ بود .

توضیح علمی و فنی سورتینگ :

سورت کردن ( SORT ) به معنای مرتب کردن یا جدا سازی هست . سورت شدن خوراک توسط گاوها در آخور که اصطلاحا بهش سورتینگ گفته میشه یکی از اصلی ترین و مهمترین عوامل در کاهش تولید و کاهش راندمان گله و و حتی کاهش راندمان غذاست .

گاوهای شیری در استفاده از لب و زبان ، مهارت بسیار بالایی دارن . و شاید بشه گفت که مهارت گاوها در استفاده از زبان و لب ، از مهارت ما انسان ها در استفاده از قاشق و چنگال هم بیشتره !

زبان و لب گاو ، این قدرت و توانایی رو به حیوان داده که مثل قاشق چنگالِ ما آدم ها ، خوراکی رو که براش توی آخور ریختیم ، کاملا جدا کنه . هدف اصلی گاو از این جدا سازی اینه که اون قسمت از خوراک رو که بیشتر دوست داره از بقیه ی خوراک جدا کنه و بخوره . 

گاوهای شیری از تمام اقلامی که توی آخور براشون میریزیم ، کنستانتره رو بیشتر دوست دارن . یکی دیگه از اقلامی که برای گاوهای شیری خیلی خوشخوراک هست ، تفاله چغندره . سورتینگ باعث میشه که گاوها ، کنستانتره ی بیشتری رو انتخاب و مصرف کنند . بنابراین عملا فیبر یا علوفه ی بسیار کمتری میخورن . 

دردسر های مربوط به کاهش تولید شیر ، کاهش راندمان گله ، برخی از موارد بیماری اسیدوز ، اتلاف منابع غذایی ، کاهش راندمان خوراک و بالاخره میلیون ها تومان ضرر و خسارت توی دامداری دقیقا از همینجا شروع میشه !

عواملی که در پیدایش سورتینگ موثر هستن :

1: تمایلِ شدید غذایی دام به انتخاب اقلام

2: مقدار و حجم علوفه ی جیره

3: اندازه ی ذراتِ اقلام خوراک

4: مقدار رطوبت و خشکی مواد خوراک

5: تعداد دفعات روزانه تغذیه گاو ها

6: چگونگی خوراکسازی در فارم

7: سطح رقابت پذیری آخور

چجوری مانع از سورت شدن خوراک بشیم ؟ 

1: تغذیه اصولی و مدیریت درست در خوراک دادن به گوساله تا فرایند غذا خوردنش در دوره بلوغ اِلینه شده باشه . 

2: خوراک گاوهای شیری رو تحت هر شرایطی به صورت TMR و کاملاً مخلوط و میکس شده دربیارین .

3: دفعاتِ خوراک دهی به گاو های شیری رو بیشتر کنیم به جای اینکه یک بار یا دوبار در روز بهشون غذا بدیم .

4: افزودن آب و رطوبت کافی به خوراک تا اینکه بین مواد کنستانتره و اقلام علوفه ای ، چسبندگی مناسب ایجاد کنه .

5: علوفه هایی مانند یونجه ، کاه و سیلو رو به اندازه های استاندارد و اصولی دربیاریم . علوفه بلند و طویل، عمل سورتینگ رو آسون میکنه برای گاو های شیری .

6: تراکم گله و گروه بندی گاو های شیری پای آخور رو با محاسبه ی سطح رقابت پذیری دام ها در نظر بگیریم .

7: ملاس جزو اقلام ضد سورتینگ محسوب میشه و میتونه تا حدود زیادی مانع از سورتینگ بشه .

مجموعه ی اقدامات فوق باعث جلوگیری از سورت شدن خوراک میشه و عملا راندمان خوراک سازی رو افزایش میده .

سورتینگ بر خلاف ظاهر ساده ای که دارد ، یکی از خسارت آفرین ترین معضلات در گاوداری های شیری ست که سالانه میلیون ها تومان خسارت نرم ( خسارت پنهان ) روی دست دامدار باقی میگذارد 

لطفاً در تصویر فوق ، توجه و دقت بیشتری مبذول بفرمایید : دو نمونه از مدفوع گاو شیری در یک بهاربند . یک مدفوع مربوط به گاوی ست که علوفه بیشتری از آخور مصرف کرده است و مدفوع دیگر مربوط میشود به گاوی که در اثر سورت کردن جیره ، کنستانتره ی بیشتر و علوفه کمتری مصرف کرده است . سورتینگ یک موضوع بسیار مهم در پرورش گاو های شیری ست که حتی میتواند تا حذف اتوماتیکال گاوها ، اثر منفی داشته باشد .

خسارت نرم یا اصطلاحاً خسارت پنهان ، اون خسارات و ضررهایی هستن که وجود دارن اما ملموس و محسوس نیستن . مثلاً شما تب برفکی و خسارات ناشی از این بیماری رو توی گله کاملآ لمس میکنین و میبینین . اما برخی مواقع خسارت هایی در گله وجود داره که قابل لمس نیست و دیده نمیشه !

و چند نکته طلایی و بسیار مهم :

هر ۱۰ درصد سورتینگ ، تا 1.5 درصد چربی شیر رو کاهش میده !

هر ۱۰ درصد سورتینگ ، تا پنج صدم درصد پروتئین شیر رو کاهش میده !

گاوهایی که در رقابت منفی آخور هستند تا ۳۰ درصد از سورتینگ آسیب بیشتری میبینن . 

رقابت منفی یعنی گاوهایی که به دلایل مختلف قادر به مصرف مواد غذایی آخور همسطح دیگر گاوها نیستن . مانند گاوهایی که دارای لنگش هستن . یا گاوهای شیری با جثه کوچکتر و جوانتر !

خوراکی رو که صبح آماده کردین ، طی سه ساعت درصد بالایی از رطوبت خودش رو از دست میده و عملا درصد خشکی غذا بیشتر میشه که تاثیر بسیار بالایی در سورت شدن خوراک داره .

سورتینگ اگرچه به سادگی توسط گاو های شیری انجام میشه اما همین اقدام طی یک سال میتونه ضرر بسیار بالایی به شما و دامداری وارد کنه . پس از همین فردا به فکرش باشین و جلوی سورتینگ رو توی دامداری بگیرین!

ارزیابی درصد رطوبت جیره غذایی گاوهای شیری با روشی بسیار ساده 

ارزیابی رطوبت جیره به روشی بسیار ساده و راحت برای جلوگیری از سورت شدن خوراک توسط گاوهای شیری :

یکی از عمده ترین اشتباهات و اشکالات دامداری ها در بخش تغذیه ، عدم توجه به مقدار آب ( رطوبت ) و چگونگیِ میکس اقلام جیره ست !

گاه آنقدر خشک و کم رطوبت که حیوان رغبتی برای خوردن پیدا نمیکند . و گاه آنقدر پر آب که منجر به سورتینگ و اسهال و سایر مشکلات در دام میشه !

در تصویر فوق ، شکل جیره ی TMR رو جهت آزمایش ساده ی رطوبت و میکس نشان داده ایم .

مقدار میکس و رطوبت باید به گونه ای باشد که اگر خوراکِ کامل را مشت کردیم , پس از گشودنِ مُشت ، از هم پاشیده نگردد .

نویسنده : مهندس امید قربانی

کارشناس دامپروری و تحلیلگر اقتصاد کشاورزی / مدیر عامل گروه مهندسی توسعه دامپروری اندیشه مهر

یک حدیث طلایی از امام صادق درباره مصرف شیر: شیر را تازه بنوشید

مقالات و مطالب آموزشی بیشتری در اینجا بخوانید :

مدیریت دامپروری در دوره های خشکسالی

ارزیابی درصد ماده خشک جیره به روشی آسان

خطر مصرف علوفه هیدروپونیک در گله های شیری

شیردوش ثابت رکوردری اتوماتیک گروه مهندسی تیدام

لینک مستقیم گروه صنعت دام ایران در تلگرام

لینک پایگاه اطلاع رسانی خبردام در اینستاگرام