ارزیابی ماده خشک جیره
با روشی کاملا ساده و قابل اجرا برای تمام دامداران
به قلم : امید قربانی
ماده خشک ( DMI ) و درصد رطوبت جیره ، دو تا موضوع بسیار مهم و ضروری در مدیریت و ارزیابی های همیشگی جیره غذایی گاوهای شیری هست . گاهی اوقات دامداران فکر میکنن که هرچه حجم اقلام غذایی در آخور گاوهای شیری بیشتر باشه ، پس نتیجه ی بهتر و بیشتری در تولید شیر یا وزن گیری گاوهای پرواری میگیرن .
در صورتی که اینگونه نیست . اون چیزی که در جیره غذایی و اقلام غذایی موجود در آخور اهمیت داره ، حجم غذا نیست بلکه درصدِ ماده خشک غذاست . این ماده خشک جیره ست که مقدار تولید شیر یا وزن گیری دام رو تعیین میکنه نه صرفاً حجم غذا در آخور !
ارزیابی درصد رطوبت و ماده خشک جیره غذایی گاوهای شیری جزو امور بسیار مهم و همیشگی در مدیریت گله هاست
اندازه گیری ماده خشک جیره
این یک روش بسیار ساده و راحتی هست که تمام دامداران میتونن در فارم خودشون انجام بدن و درصد ماده خشک جیره رو روزانه ارزیابی کنن !
با اینکه بارها و بارها این نکته بسیار مهم رو گفتیم اما باز هم تکرار میکنم که : جیره و اقلام غذایی دام ها رو حتما به صورت TMR و کاملا مخلوط و میکس شده دربیارین و بعد توی آخور گاوها بریزین !
یک مقدار از خوراک TMR یا سیلو رو به عنوان نمونه بردارین و با ترازوی آشپزخونه توزین کنین . حدود ۱۰۰ یا ۲۰۰ گرم TMR برای این ارزیابی کفایت میکنه !
این صد یا دویست گرم خوراک رو به مدت چهار یا پنج دقیقه با حداکثر قدرت داخل ماکروفر بذارین . بعد از اون ، نمونه رو از ماکروفر بیرون بیارین و دوباره توزین کنید . دوباره همون نمونه رو داخل ماکروفر قرار بدین و یک دقیقه بعد دوباره بیرون بیارین و توزین کنین .
اگه این بار وزن نمونه خوراک ، با دفعه ی قبلی متفاوت بود ، مجددا نمونه رو داخل ماکروفر بذارین تا به مدت یک دقیقه تحت دما قرار بگیره!
این کار رو اونقدر تکرار کنید تا بالاخره دو تا وزن یکسان بدست بیارین توی همین نمونه خوراک .
وقتی به این مرحله رسیدین ( دو تا وزن یکسان ) یعنی رطوبت نمونه خوراک به صورت کامل تبخیر شده و این نمونه دیگه الان فاقد هرگونه رطوبت هست .
در این مرحله چه کار میکنین ؟
اون وزن اولیه ی خوراک رو منهای وزن نهایی ( آخرین وزن نمونه خوراک که فاقد رطوبت هست ) کنین . نتیجه ی این محاسبه رو تقسیم بر وزن اولیه کنید . نتیجه نهایی محاسبه ، همون درصد ماده خشک جیره ست . به عبارتی درصد رطوبت جیره رو هم بدست آوردین !
به عنوان مثال عرض میکنم که : رطوبت TMR باید حدود ۵۰ تا ۴۵ درصد باشه . اگه درصد رطوبت بیشتر از این مقدار باشه ، دام به راحتی میتونه خوراک رو به صورت انتخابی مصرف کنه . به عبارتی ، خوراک شما دچار سورتینگ میشه توسط دام . سورتینگ یکی از معضلات جدی در اغلب دامداری های ماست .
و اگه درصد رطوبت خوراک آخور کمتر از این درصد باشه ، باعث میشه که ماده خشک مصرفی گله کاهش پیدا کنه . یعنی دام شما حجم بالایی از خوراک رو مصرف میکنه در حالی که به مقدار کافی ماده خشک دریافت نمیکنه .
حالا اگه توی دامداری ماکروفر ندارید ، اینو بدونین که همین روش ساده رو میتونین با بخاری هم انجام بدین و نمونه خوراک رو با بخاری اونقدر خشک و توزین کنین که تا بالاخره درصد ماده خشک اون نمونه رو بدست بیارین.
ارزیابی درصد رطوبت TMR با روش بسیار ساده ی مشت کردن که در مقالات بعدی تقدیم شما دامداران میشود
دامدار عزیز ، اگرچه ارزیابی درصد ماده خشک جیره رو به صورت خیلی ساده توضیح دادیم اما توجه داشته باشید که اصل موضوع برای توانمند سازی گاوهای شیری و نیز بهبود بخشیدن به بازده غذایی بسیار مهمه .
ندونستن و عدم اطلاع از درصد دقیق ماده خشک و رطوبت جیره باعث نامنظم شدن نسبت های مواد غذایی در tmr و بوجود اومدن بیماری های متابولیک میشه .
کمبود ماده خشک جیره به معنای کمتر شدن تولید شیر هست . درصد مازاد ( بیش از نیاز ) هم به معنای دور ریز شدن و اتلاف خوراک هست .
یعنی اقلام غذایی رو با این همه قیمت های گزاف و با کلی دردسر میخرین اما با دست خودتون این مواد غذایی رو توی آخور هدر میدین . که در هر صورت ضرر بسیار زیادی متوجه خودتون میشه .
یک نکته ی آموزشی و انگیزشی : بدترین حالت در دامداری اینه که بگیم خیلی چیزا در دامداری های کوچیک قابل اجرا نیستن . یا اینکه خیلی چیزا به درد دامداری های کوچیک نمیخوره . خیر ، اصلأ اینطور نیست .
هر نکته ی علمی و تکنیکی که توی دامداری های صنعتی و بزرگ مورد استفاده قرار میگیره ، توی دامداری های کوچیک هم قابل اجرایی شدن هست . کافیه تا یه مقدار خلاقیت داشته باشیم و روش های ساده رو یاد بگیریم .
نویسنده : مهندس امید قربانی
کارشناس دامپروری و تحلیلگر اقتصاد کشاورزی / مدیر عامل گروه مهندسی توسعه دامپروری اندیشه مهر
سودآوری بیشتر با تنظیم اشتهای گاوهای شیری
شیردوش ثابت رکوردری گروه مهندسی تیدام
خرچنگی دستگاه شیردوش چه ویژگی هایی دارد ؟
لینک گروه صنعت دام ایران در تلگرام
لینک پایگاه اطلاع رسانی خبردام در اینستاگرام
سلام.آیا افزایش رطوبت باعث افزایش سورتینگ میشود یعنی دام خوراکو راحت جدا میکنه؟دلیلشو میخوام بدونم؟با تشکر
ابوذر عزیزم ، جناب آقای مهندس اسدی فر ، عرض صمیمانه ترین سلام و درود تقدیم نگاه شما . خیلی ممنونم از اینکه به این مقاله آموزشی توجه و دقت فرمودین . افزایش رطوبت خوراک در آخور گاوهای شیری باعث میشه که درصد چسبندگی اقلام تی ام آر کاهش پیدا کنه . به عبارتی ساده تر : افزایش بیش از حد استاندارد رطوبت در خوراک این امکان رو برای گاو ها بوجود میاره که خیلی راحت با زبان و لب خودشون ، مواد ریز کنستانتره رو از علوفه ها جدا کنن . همین مسئله یکی از راه های اصلی بوجود اومدن سورتینگ در گله های شیری هست که تقریباً در اغلب فارم ها مشاهده کردم . مخصوصاً در فارم های کوچک و متوسط که کمتر از کارشناسان تغذیه ای و مهندسین جیره نویسی استفاده میکنن .
امید قربانی کارشناس دامپروری و تحلیلگر اقتصاد کشاورزی
عرض ادب و دعای خیر:
ممنونم از دوستان که وقت گذاشتن و موضوع رو از جهات مختلف بررسی کردند.
استفاده کردم خداوند ان شاالله سربلند بدارد
ابوذر اسدی فر
آیا کاهش رطوبت جیره موجب کاهش مصرف ماده خشک در دام میشود؟چگونه؟
همانطور که در متن این مقاله هم نوشتم ، گاو های شیری وقتی میخوان خوراک رو به صورت گزینشی و سورت شده مصرف کنن ، اصلأ به مقدار ماده خشک مورد نیاز برای تولید شیر و سایر ربز مغذی های ضروری توجه نمیکن بلکه فقط و فقط تمرکز گاو ها به لذت بخش بودن و خوس خوراکی اون اقلامی هست که میخوان مصرف کنن . وقتی درصد رطوبت خوراک از حد شاخص های تعیین شده استاندارد کمتر باشه ، درسته که مسئله سورتینگ اتفاق نمیوفته ، اما یه اتفاق تقریبا بدتر دیگه ای رخ میده . اون اتفاق بد هم اینه که گاو های شیری اشتهای خوردن غذا رو از دست میدن . از دست دادن اشتها در گاو های شیری هم به معنی اینه که غذای کمتری پای آخور مصرف میکنن . و طبیعتاً مصرف خوراک کمتر هم صراحتا و مستقیما به معنای کاهش مصرف ماده خشک مورد نیاز هست .
جناب آقای مهندس قربانی عزیز سلام و تشکر میکنم بابت این مقاله آموزشی بسیار جالب که موضوع ماده خشک جیره گاوهای شیری رو اینقدر راحت و ساده توضیح دادین . یک نکته هم بنده به مطالب شما اضافه کنم و اگه هر جایی از متن بنده اشتباه هست اصلاح بفرمایید . ده عاملی که موجب کاهش اشتهای گاو های شیری و کمتر غذا خوردن دام ها می شود ( افت DMI ) :
۱- اگر درصد ماده خشک جیره کمتر از ٥۰ در صد باشد باعث کاهش اشتها و کم شدن مقدار خوراک گاوها میشود . یعنی همان گونه که خشک بودن جیره ، میل دام ها به خوردن غذا را کاهش می دهد ، زیاده روی در اضافه کردن آب به جیره هم میل دام ها به خوردن را کاهش می دهد ، پس بلید همیشه تلاش کنیم تا در اضافه کردن آب به TMR افراط نکنیم .
۲ – خالی ماندن آخور یا بخش هایی از آخور ( عدم پخش یکنواخت خوراک موجب گرسنه ماندن گاو های ضعیف تر می شود ) . یعنی باعث رقابت منفی در گله میشود .
۳ – فضای ناکافی بهاربند ، طراحی غیر استاندارد آخور و ازدحام و تراکم بیش از حد استاندارد دام ها کنار آخور هم باعث کم شدن اشتها و کم شدن مصرف خوراک در گاو های شیری میشود .
٤ – اگر فیبر جیره نسبت به کل خوراک بالانس نباشد و مقدار علوفه بیشتر از مقدار استاندارد باشد .
٥ – اگر نمک به اندازه کافی در جیره نباشد باعث کم شدن مصرف خوراک در گاوهای شیری میشود .
٦ – دسترسی به آب خوری راحت نباشد یا کیفیت آب مناسب نباشد . آب خوری مناسب حجم کمی آب در خود جای داده و در حین مصرف دام ، آب تازه را بوسیله شناور به داخل آب خوری تزریق می کند .
۷ – مواد خوراک کپک زده باشد یا دارای بوی نامطبوعی باشد .
٨ – باقی ماندن خوراک وعده قبلی در آخور و بو گرفتن خوراک .
۹ – مواد علوفه ای ( یونجه ، کاه ، سیلو )
بی کیفیت باشد .
۱۰- استرس گرمایی یا تهویه نامناسب .
درود بر مرد خستگی ناپذیر دامپروری ایران جناب مهندس قربانی بعد از اینکه دعا میکنم تا نماز و روزه های شما مقبول درگاه خداوند متعال باشه ، پیشاپیش سال نو رو هم خدمت شما و خانواده محترمتون تبریک عرض میکنم . امیدوارم سال بسیار پر برکتی داشته باشید .
در ادامه بحث مربوط به ماده خشک که مثل همیشه به زیبایی توضیح دادین و به قول استاد عزیزمون جناب اقای دکتر داریوش علیپور همین مسیله ماده خشک جیره یکی از گلوگاه های اصلی در کاهش تولید شیر در بیشتر دامداری هاست . به نظر من هم اولین و مهمترین گلوگاه در گله های شیری همین مسیله مقدار خوراک مصرفی یا به بیان علمی تر ماده خشک مصرفی گاو های شیری است. البته که این موضوع مسیله ساده ای نیست و جای بحث و بررسی فراوان داره . اما به هر حال یک نکته فنی ارزشمند و بسیار مهم مهم در این زمینه تعیین یا اندازه گیری ماده خشک تی ام آر و علوفه ها است . اگه الان از کارشناسان و مهندسین جیره نویسی که کار جیره نویسی انجام میدن سوال بپرسیم که توی فرمول هایی که برای گله ها مینویسن درصد ماده خشک سیلوی ذرت ذرت یا سایر علوفه ها رو چند در نظر می گیرند ؟ ایا به نظر شما چند نفر از کارشناسان جیره نویسی میتونن جواب درستی بدن ؟ و ایا چند نفر از این مهندسین تغذیه واقعا فرمول های خوراک رو با محاسبه درصد ماده خشک مینویسن ؟ از مقاله اموزشی شما قدردانی و تشکر میکنم ضمن اینکه بخشی از مقاله شما برای بنده هم تازگی داشت و آموزنده بود . مهندس سید محمد علی تازه آبادی کارشناس تغذیه نشخوار کنندگان